Britania nën presion për ta përballuar agresionin serb ndaj Kosovës

Një koalicion avokuesish për Kosovën i kërkon Britanisë të marrë qëndrim më të ashpër ndaj Serbisë, duke ofruar mbështetje të fortë për Prishtinën në samitin e Londrës.

Një koalicion avokuesish për Kosovën po i bën thirrje qeverisë britanike ta mbajë një qëndrim më të ashpër ndaj Serbisë dhe të ofrojë mbështetje “të fortë dhe të dukshme” për Prishtinën, kur Londra po përgatitet ta presë këtë muaj samitin e liderëve të Procesit të Berlinit¹, duke paralajmëruar se një sërë incidentesh të dhunshme dhe një rritje e përshpejtuar e forcave ushtarake serbe kanë rritur ndjeshëm tensionet në rajon.

Në një peticion të shpërndarë nga Future for Kosovo Initiative (UK)², grupi i kërkon qeverisë së kryeministrit britanik Keir Starmer të dënojë publikisht “autokracinë në rritje” të Serbisë dhe “politikën e saj të jashtme agresive,” të kërkojë ndjekjen penale të përgjegjësve për përplasjen e armatosur në veri të Kosovës në vitin 2023 dhe të kushtëzojë përparimin e Beogradit në institucionet euroatlantike.

Peticioni gjithashtu i bën thirrje Britanisë të thellojë marrëdhëniet ushtarake dhe ekonomike me Kosovën, duke rritur praninë e trupave britanike në misionin e NATO-s, KFOR, të zgjerojë stërvitjet e përbashkëta dhe të financojë programe të reja shkëmbimi arsimor dhe ekonomik.

“Britania duhet të udhëheqë”

Për nismëtarët mbështetës të Kosovës, samiti përfaqëson një provë të vullnetit të Britanisë për ta përputhur retorikën me veprimet konkrete.

“Njëzet e pesë vjet më parë, Britania ndihmoi në parandalimin e mizorive masive në Kosovë,” thuhet në peticion. “Sot, ajo duhet të veprojë shpejt dhe vendosmërisht për të penguar një destabilizim të ri.”

Profesori Aidan Hehir nga Universiteti i Westminster, një nga zërat kryesorë pas peticionit, përmendi tre hapa të qartë që, sipas tij, Londra duhet të shpallë në samit.

“Së pari, Mbretëria e Bashkuar duhet të dënojë publikisht autoritarizmin në rritje të Serbisë dhe politikën e saj të jashtme agresive, veçanërisht përpjekjet për ta destabilizuar Kosovën dhe Bosnjë-Hercegovinën,” tha ai.
“Së dyti, duhet të kërkojë që Serbia të arrestojë përgjegjësit për sulmin në Banjska në shtator 2023 dhe të zbulojë vendndodhjen e varrezave masive nga lufta e viteve 1998–1999.”

Ai shtoi se “të paktën, qeveria e Serbisë duhet ta arrestojë Milan Radoiçiqin,” biznesmenin dhe figurën e lartë të partisë serbe të mbështetur nga Beogradi, Lista Serbe, i cili pranoi përfshirjen në sulmin në Banjë, por mbetet i lirë në Serbi.

“Së treti,” tha Hehir, “Britania duhet të kundërshtojë anëtarësimin e Serbisë në organizata ndërkombëtare derisa ajo të respektojë parimet demokratike në vend, të ndalojë nxitjen e separatizmit në rajon, të pranojë kufijtë ekzistues dhe të shpërbëjë milicinë serbe brenda Kosovës.”

Përveç masave ndëshkuese, nënshkruesit e peticionit duan që Britania të forcojë sovranitetin e Kosovës, përfshirë shtyrjen e shteteve mosnjohëse brenda NATO-s dhe BE-së ta njohin Kosovën, rritjen e bashkëpunimit ushtarak dhe mbështetjen për sipërmarrësit dhe studentët kosovarë.

Tensionet në rritje

Peticioni thekson se siguria në rajon është përkeqësuar që nga pranvera e vitit 2023.
Më 29 maj 2023, dhjetëra paqeruajtës të NATO-s u plagosën gjatë përleshjeve me protestues serbë në veri të Kosovës. Dy javë më vonë, Serbia arrestoi tre oficerë kufitar të policisë së Kosovës, duke shkaktuar një krizë diplomatike.
Në korrik, deputetja britanike Alicia Kearns akuzoi se armë po kontrabandoheshin në manastire ortodokse në veri të Kosovës, diçka që Kisha Ortodokse Serbe e mohoi.

Ngjarja më e rëndë ndodhi më 24 shtator 2023, kur militantë serbë sulmuan policinë e Kosovës pranë manastirit të Banjës. Një polic dhe tre sulmues u vranë. Milan Radoiçiq, aleat i ngushtë i presidentit serb Aleksandar Vuçiq, pranoi përfshirjen, por nuk u arrestua.

Më 29 nëntor 2024, një grup serbësh të armatosur sulmoi kanalin e ujit Ibër–Lepenac, që furnizon me ujë dhe energji pjesën veriore të Kosovës. Zyrtarët e BE-së e quajtën incidentin “akt terrorist.”
Dhe vetëm javën e kaluar, policia e Kosovës akuzoi Serbinë për shkelje të hapësirës ajrore me dronë. NATO–KFOR tha se nuk kishte konfirmuar shkelje që komprometojnë sigurinë, por po e monitoron situatën.

Sipas profesor Hehir, përshkallëzimi lidhet me ardhjen në pushtet të Partisë Progresive Serbe në vitin 2012. “Regjimi në Beograd është i lidhur ngushtë me krimin e organizuar,” tha ai. “Nuk është thjesht i ndikuar prej tij, është pjesë përbërëse e tij dhe duhet trajtuar si një regjim i padëshiruar.”

Reagimi i Serbisë

Beogradi mohon të ketë rol në dhunën në Kosovë. Zyrtarët serbë thonë se serbët në veri përballen me diskriminim dhe se Serbia po fajësohet padrejtësisht.
Pas sulmit në Banjë, autoritetet serbe e ndaluan për pak ditë Radoiçiqin, por e liruan. Qeveria serbe këmbëngul se drejtësia po vepron.

Ndërkohë, Serbia ka rritur ndjeshëm shpenzimet ushtarake, ka nënshkruar një marrëveshje miliardëshe me Francën për avionë luftarakë Rafale dhe ka vendosur sistemin kinez të mbrojtjes ajrore FK-3.
Beogradi gjithashtu ruan lidhje të thella energjetike me Rusinë.

Dilema e Londrës

Mbretëria e Bashkuar ka qenë një nga mbështetëset më të forta të Kosovës. Ajo mbështeti ndërhyrjen e NATO-s në vitin 1999, njohu pavarësinë e Kosovës në vitin 2008 dhe pas sulmit në Banjë shtoi trupat e saj në KFOR.
Zyrtarët britanikë kanë kërkuar vazhdimisht llogaridhënie, por gjithashtu kanë bërë thirrje për ulje tensionesh nga të dyja palët.

Diplomatët pranojnë, megjithatë, një dilemë thelbësore: si të inkurajojnë pjesëmarrjen e komunitetit serb në institucionet e Kosovës, ndërkohë që kufizojnë ndikimin e aktorëve të lidhur me krimin ose milicitë paramilitare.
Qeveria e Kosovës heziton t’u japë komunave me shumicë serbe kompetenca të gjera, duke frikësuar krijimin e një “shteti brenda shtetit.” Serbia kërkon të kundërtën.

“Asnjëra palë nuk do t’i marrë të gjitha kërkesat e saj në Londër,” tha një diplomat perëndimor i përfshirë në përgatitjet për samitin. “Por ka hapësirë për marrëveshje praktike mbi policinë, doganat dhe administrimin e votave që mund të zvogëlojnë tensionet.”

Përpara samitit

Për nismëtarët e peticionit, edhe rezultate modeste nga samiti mund të kenë peshë.
Një angazhim më i qartë britanik për ndjekjen penale të sulmit në Banjë, përforcimin e mbikëqyrjes kufitare dhe të hapësirës ajrore, si dhe një plan për integrimin e plotë të Kosovës në forumet euroatlantike edhe pa anëtarësim në NATO do të përbënin përparim.
Çdo gjë më pak, paralajmërojnë ata, rrezikon të inkurajojë aktorët destabilizues.

Zyra e Jashtme britanike nuk ka komentuar kërkesat e peticionit, por Future for Kosovo Initiative thotë se do të vazhdojë fushatën e saj.
“Ne nuk kemi marrë asnjë financim nga qeveria apo ambasada e Kosovës,” thuhet në deklaratën e grupit. “Kemi marrëdhënie të mira me ambasadën, por ajo nuk ka qenë pjesë e kësaj nisme.”

Ndërsa samiti afrohet, qetësia e brishtë në rajon mbetet.
Sipas Aidan Hehir, nëse Britania mund të ndihmojë në shndërrimin e saj në paqe të qëndrueshme, kjo do të varet nga gatishmëria e saj për të kaluar nga paralajmërimet private në qëndrime publike të vendosura dhe nga mënyra si Beogradi e Prishtina do t’i përgjigjen pasi kamerat të jenë fikur.

---

1. The UK government will host a summit of Western Balkans countries in London on 22 October 2025 to promote regional cooperation and increase security and growth. — UK Gov.

2. The UK Must Support Kosovo at the Berlin Process Meeting — The FKI UK.