Kur putinistët e maskuar me flamur evropian e amerikan sulmonin gazetarinë time, Bugajski më mbrojti

Janusz Bugajski, njeri i së vërtetës dhe urrejtjes ndaj tiranëve, mbështeti publikisht raportimin tim hulumtues dhe paralajmëroi se kompromisi me të keqen është rruga drejt katastrofës.

Janusz Bugajski, analisti amerikan që ndërroi jetë më 18 tetor 2025, kishte kaluar një jetë të tërë duke paralajmëruar se pajtimi me autokratët është vetëm hyrja në fatkeqësi më të mëdha. Ai nuk ishte profet i kobshëm, por studiues me duar të forta, të mësuara në gropat e ashpra të Evropës Qendrore e Lindore. Ishte nga ata njerëz që refuzojnë fjalët e buta me të cilat Perëndimi zakonisht i maskon dështimet e veta.

Lindi në Nantwich më 1954, u arsimua në Kent dhe në London School of Economics, më vonë u vendos në Washington. Hyri e doli midis instituteve kërkimore dhe studiove televizive me të njëjtën natyrshmëri me të cilën intelektuali i vërtetë kalon nga libri te jeta. Kudo që qëndronte, ai i thërriste gjërat me emrin e tyre, imperializmi metastazues i Kremlinit, aventurizmi i stërvitur i Beogradit, kërcënimet ndaj demokracisë që duhej t’i njihje pa iluzione, dhe sa më herët.

Në rrugëtimin e tij që kaloi përmes Radio Evropës së Lirë, CSIS, CEPA dhe Fondacionit Jamestown, Bugajski u bë urë ndërmjet saktësisë shkencore dhe urgjencës morale. Ai shkruante shumë, dëshmonte para kongreseve, botoi libra e kolumne, por asnjëherë nuk u tret në fjalë të tepërta. Teza e tij ishte e prerë si teh, Rusia ndjek një kurs perandorak që nuk mund të zgjasë, Ballkani është vijë fronti, dhe demokracitë nuk mund të mbijetojnë duke përkëdhelur tiranë në emër të “stabilitetit”.

Titujt e librave të tij tingëllonin si raporte nga një postë vëzhgimi në kufijtë e historisë. Në librin “Failed State: A Guide to Russia’s Rupture”, ai guxoi të shkruante atë që të tjerët e quanin pamundësi, përçarjen e ardhshme të Federatës Ruse nën peshën e vetë kundërthënieve të saj. Ishte më shumë një paralajmërim sesa parashikim, një shenjë rreziku për udhëheqësit Perëndimorë që ngatërrojnë shpresën me analizën.

Në Ballkan ai fitoi autoritet jo vetëm me dije, por me vëmendje të gjatë, me durimin e njeriut që njeh terrenin gur për gur. Ai e lexoi Aleksandar Vuçiqin në kohë, që në ditët kur të tjerët e thërrisnin “partner për paqe”. U kujtoi të gjithëve se nxënësi i Millosheviçit nuk bëhet liberal demokrat me magjinë e postit. Ai e përgënjeshtroi ëmbëlsinë e rreme të “stabilitetit ballkanik”, që në fakt është vetëm maskë e ekspanzionit rus.

Dikujt mund t’i dukej i ashpër, por ai nuk sulmonte me fjalë, sillte prova, gjurmë të inteligjencës ruse, ndikim përmes energjisë, kapje të mediave, dhe gjuhën helmuese të viktimizimit që shndërrohet në politikë. Ishte i prerë, por i drejtë.

Kur shpifja dhe përgojimi zëvendësojnë argumentin, vëzhguesi i mprehtë e kupton shpejt kush e ka brenda integritetin. Vjet, kur një fushatë e orkestruar synoi të diskreditonte raportimin tim¹ mbi prirjet e padrejta në procesin Prishtinë–Beograd, Bugajski nuk u fsheh pas frashtëzimit diplomatik të “të dy palëve”. Ai doli hapur.

Më 5 maj 2024 shkroi:
“Jo për t’u çuditur që Vuçiçi merr udhë pa pengesa nga administrata Biden. Është koha për të dërguar emisarë të pakorruptuar që e kuptojnë Ballkanin.”

Në një stinë kur heshtja dukej diplomaci, ai foli. Dhe fjala e tij ishte si gur në ujë të qetë.

Janusz Bugajski, 5 maj 2024: duke përforcuar publikisht raportimin tim mbi shkarkimin e Escobarit dhe duke kërkuar “të dërguar të pakorruptuar” që e kuptojnë Ballkanin dhe mund të përballen me përfaqësuesit e Rusisë në Beograd dhe Banja Lukë.

Janusz Bugajski nuk ishte njeri që luhatej sipas modës. Në vitet ’90 ai i lexoi rrënojat e pas-komunizmit pa romancë. Në dekadat pasuese përshkroi luftën e ftohtë të re të Kremlinit, energjinë si armë, korrupsionin si lidhje, dezinformimin si strategji. Pas vitit 2014, e kuptoi pushtimin e Ukrainës jo si devijim, por si vazhdim të së njëjtës sëmundje perandorake që, në mos ndalet, do të arrijë sërish në Ballkan me fytyra të reja.

Si mësues në Institutin e Shërbimit të Jashtëm dhe në auditorët publikë, kërkonte burime të sakta dhe përbuzte arsyetimin dembel që e quan “kompleksitet” arsyetim për mosveprim. Për politikanët ishte dëshmitar, jo dekor. Dhe në dëshmitë e veta përsëriste, strategjia pa përmbajtje morale është thjesht taktikë, ndërsa taktika pa moral është endje pa drejtim.

Në ishujt e institucioneve që e dojnë profilin, si Jamestown, CEPA, CSIS apo “Bugajski Hour” në RTK², ai e ruajti të pandryshuar atë gjë që është më e vështira për intelektualin, ndershmërinë që nuk shitet e as nuk vishet sipas salloneve. Ai e pagoi çmimin për të, më pak ftesa në sallat e gabuara, por më shumë ndikim në vendet e drejta.

Kur lajmi i vdekjes së tij u përhap, u derdhën fjalë nga gazetarë, analistë dhe studentë të ish-nxënësit të tij shpirtëror. Fjalë që nuk ishin formale, por falënderime që dalin vetëm për ata që e kanë ruajtur busullën në mes të stuhisë. Sidomos nga Kosova, nga njerëzit që e dinë se çfarë do të thotë të jetosh përballë propagandës.

Po, ka tundim ta zbutësh zërin e një njeriu kur ai s’mund të përgjigjet më. Por ne në Kronikat e Barutit nuk do t’ia bëjmë këtë padrejtësi. Ai e fitoi tonin e tij me dekada përballje me të njëjtat mashtrime që rimartohet në çdo brez, iluzionet për Moskën, për Beogradin, për “stabilitetin”. Ai e njohu koston e vetëgënjeshtrës, të matur në jetë e liri njerëzish.

Sot, një ditë pas ndarjes së tij nga jeta, e shkruaj këtë me mirënjohje dhe vendosmëri. Me mirënjohje, sepse kur makineria e shpifjeve u kthye drejt meje³, zëri i tij u ngrit publikisht, pa frikë. Me vendosmëri, sepse mënyra e vetme për ta nderuar është ta vazhdojmë punën, të emërtojmë rreziqet, të hulumtojmë e ekspozojmë pa drojë dhe të mos gënjejmë as kur gënjeshtra është më e rehatshme.

Postimet në Twitter, 4–5 maj 2024: raportimet e mia që njoftonin largimin e Gabriel Escobarit si i dërguar i Shteteve të Bashkuara (dy postime më 4 maj) dhe, mëngjesin e ditës pasuese, mbështetja publike e Janusz Bugajskit, duke bërë thirrje për emërimin e të dërguarve të pakorruptuar, të aftë për t’u përballur me përfaqësuesit e Rusisë në Beograd dhe Banja Llukë.

Janusz Bugajski nuk kërkoi lavdi. Kërkoi qartësi, guxim dhe punë të ndershme. Ta kujtojmë jo si flamur ngushëllimi, por si thirrje për qëndresë. Ne do ta mbajmë vijën që ai e mbajti, të drejtë, të bazuar në fakte, pa frikë dhe pa dorëzime.

---

---

1. Gabriel Escobar, Sfidat e Paanshmërisë mbi Integritetin e Diplomacisë Amerikane

Dëshmitë tregojnë se paanshmëria e Gabriel Escobar në dialogun Kosovë-Serbi është e komprometuar nga lidhjet financiare të gruas së tij me Ministrinë e Punëve të Jashtme të Serbisë. Kronika B Kronikat e një Hetimi.

2. Ora e Bugajskit në RTK Youtube.

3. Kosovar Threads of a Smear Campaign

Despite numerous requests, the US Embassy in Prishtina, a funder of S Bunker, remains silent, ignoring our concerns. We await a response from the Independent Media Commission. Engage with our debate. — The GPC Media Watch.