Pretendimi se Armë Serbe Kalojnë nëpër Shqipëri Po Merr Gjithnjë e Më Shumë Peshë

Pretendimet se Shqipëria po toleron kalimin e armëve serbe drejt veriut të Kosovës, të kombinuara me heshtjen zyrtare, po ngrenë shqetësime serioze për sigurinë rajonale.

Para se të mbaja ndonjëherë një aparat fotografik në ndonjë llogore, apo të dërgoja shkrime nga vijat e frontit, isha një adoleshent në Kosovë me një bllok në dorë dhe një listë emrash. Mbi një mijë e gjashtëqind njerëz vazhdonin të figuronin të zhdukur pas luftës. Përballja ime e parë me politikën nuk ndodhi në Parlament apo në redaksi, por në odat e heshtura ku familjet prisnin prej vitesh një lajm që nuk vinte. Të drejtat e njeriut nuk ishin nocion abstrakt. Ishin pyetja e përditshme. Ku është djali im. Ku është nëna ime. Kush mban përgjegjësi.

Ato vite të hershme formësuan mënyrën se si e shoh pushtetin. Mësova të lexoja mes rreshtave të deklaratave zyrtare, të dëgjoja po aq fort atë që nuk thuhej sa edhe atë që artikulohej dhe çdo deklaratë publike ta shoqëroja me një pikëpyetje private. Më vonë, kur hyra në gazetari dhe pastaj u shpërngula në Londër, këto instinkte nuk më lanë. Londra hapi dyer që Prishtina nuk mund t’i hapte kurrë. Klube private anëtarësie, të frekuentuara nga ish-diplomatë, ish-zyrtarë të shërbimeve të sigurisë dhe njerëz të tillë që punën e tyre të vërtetë nuk e shkruajnë në kartvizitë. Në korridoret e National Liberal Club dhe vendeve të ngjashme, politika e jashtme nuk ishte titull gazete, por bisedë e qetë, me ton të ulët e një gotë në dorë.

Kur Rusia e zgjeroi luftën e saj në Ukrainë, udhëtimet e mia midis Londrës, Kievit, Brukselit dhe Ballkanit Perëndimor u bënë të rregullta. Në korrik të këtij viti, pas një sezoni tjetër raportimi në Ukrainë, u ktheva në Londër dhe u futa sërish në atë botë të bisedave të përmbajtura. Miq e të njohur më pritën me përqafimet që rezervohen për ata që kthehen nga zonat e rrezikut. Mes tyre ishte edhe një figurë e re. Gjatë disa takimeve, ky person, profesionalisht i besueshëm në sytë e mi, ndau me mua një informacion që më la pa fjalë.

Ai pretendonte se Shqipëria, anëtare e NATO-s dhe aleate formale e Kosovës, mund t’i kishte lejuar Serbisë përdorimin e territorit të saj si pjesë e një rruge të fshehtë kontrabande armësh. Sipas këtij pretendimi, armë të financuara përmes kanaleve shtetërore serbe po kalonin nga Bosnja e Hercegovina, përmes Malit të Zi, nëpër veriun e Shqipërisë dhe më tej drejt Kosovës, ku mendohej se do të përfundonin në duart e strukturave serbe të vendosura kundër autoritetit të Qeverisë së Kosovës.

Nuk doja ta besoja. Kërkova prova. Personi nuk mund të sillte dokumente që do t’i rezistonin kontrollit ligjor. Megjithatë, ai ndau fragmente shënimesh të brendshme që qarkullonin në një rrjet të ngushtë. Asgjë përfundimtare. Por mjaftueshëm për ta mbajtur pyetjen hapur.

U nisa drejt Evropës kontinentale për ta testuar këtë pretendim me tre kontakte të veçanta në fushën e sigurisë. Dy prej tyre thanë se kishin dëgjuar sugjerime të ngjashme në qarqe ndërkombëtare. Njëri e quajti të besueshëm, por ende të paprovuar. Një tjetër tha se nuk kishte asnjë dijeni dhe se do ta hetonte pretendimin. I treti tha se pëshpëritjet për një rrugë të tillë qarkullonin, por nuk mund të thoshte nëse burimi ishte Londra apo Washingtoni. Akuza mbeti e pavërtetuar, por askush nuk e trajtonte si fantazi.

Për dy vjet me radhë, përmes raportimeve në The Gunpowder Chronicles, kisha ndjekur zhvillime brenda Shqipërisë që shqetësonin vëzhguesit në Kosovë. Ndër to ishte edhe emërimi i errët i Vlora Hysenit, e shkarkuar më parë nga Agjencia e Inteligjencës së Kosovës në bazë të dispozitave të klasifikuara, në krye të Shërbimit Informativ të Shtetit në Shqipëri. Kritikë si ish-kryeministri Sali Berisha kanë pohuar se Hyseni u largua nga Kosova duke marrë me vete materiale të ndjeshme dhe se ngritja e saj në Tiranë pasqyronte, siç e përshkroi ai, një përkimi interesash ndërmjet Edi Ramës dhe Aleksandar Vuçiqit. Këto pretendime mbeten të pavërtetuara dhe kundërshtohen, por mungesa e transparencës rreth shkarkimit dhe emërimit të saj më pas është e pazakontë për standardet e shumicës së demokracive evropiane.

Figura të opozitës në Tiranë, përfshirë Ilda Zhulalin e Partisë Demokratike¹, kanë argumentuar publikisht se politika e jashtme e Shqipërisë nën Edi Ramën shpesh është rreshtuar më afër objektivave rajonale të Beogradit sesa nevojave të sigurisë së Kosovës. Vlerësimet e tyre janë politike, jo provë gjyqësore, por janë pjesë e peizazhit brenda të cilit duhen peshuar pretendime të reja.

Rreth kësaj kohe, një nga kontaktet e mia rajonale më dërgoi një listë teknike të materialeve që, sipas informacioneve të tij, ishin sekuestruar në një operacion të fundit sigurie. Burimi kërkoi anonimitet për shkak të ndjeshmërisë së pozitës që mbante. Lista përshkruante njëqind e nëntëdhjetë e një detonatorë elektrikë të modeleve të ndryshme, të identifikuar si prodhim i Bosnjës dhe Hercegovinës sipas të dhënave në paketim. Ajo përfshinte disa kategori lëndësh plasëse komerciale Poladyn 31 ECO, Emulex 1, EM-EX AL, Amex Emulinit, me peshat dhe sasinë përkatëse, së bashku me 49.5 kilogramë material shtesë mbushës dhe komponentë ndihmës si kabllo elektrike për aktivizim detonatorësh dhe paketime të improvizuara transporti.

Nuk pata mundësi ta verifikoja listën me dokumente zyrtare, por detajet përputheshin ngushtë me sasinë dhe llojin e materialeve që u njoftuan publikisht më 24 nëntor², kur Policia e Kosovës bëri të ditur sekuestrimin e 266.58 kilogramëve eksploziv, disa detonatorëve elektrikë, fitileve emulex dhe kabllove elektrike në pikën kufitare të Vermicës. Burimi nuk pretendoi të ishte i përfshirë në atë hetim dhe as nuk deklaroi se kishte njohuri për një model më të gjerë rrugësh përmes Bosnjës, Malit të Zi, Shqipërisë dhe Kosovës. Informacioni i tij kufizohej te përshkrimi teknik i asaj që besonte se ishte kapur. Edhe kjo, si herët e tjera, mbetej një fragment.

Ajo që e shtyu historinë përpara nuk ishte një episod i vetëm, por grumbullimi i tyre.