Rama nuk njeh gjenocidin serb në Kosovë
Një ditë para protestës, Rama rrëzoi rezolutën për njohjen e gjenocidit; të nesërmen thirri turmat pro “çlirimtarëve”, ndërsa sulmon Kosovën për t’i shërbyer oreksit Beogradit.
Në teatrin politik të Tiranës, skenari është bërë rit: opozita propozon një rezolutë që ta njohë krimin e Serbisë në Kosovë si gjenocid, shumica qeverisëse e zvarrit, e riformulon, ose e mbulon me mjegull proceduriale. Kryeministri Edi Rama ngjitet në foltore për të akuzuar kritikët si provincialë, hipokritë, ose më keq. Koreografi e stërpërsëritur, ku vetëm pesha e asaj që rrezikohet mbetet tronditëse.
Këto nuk janë rreziqe interpretimi, janë rreziqe historike, juridike dhe njerëzore. Në vitet 1998–1999, ndërsa avionët e NATO-s shponin qiellin e Ballkanit, një aparat shtetëror me ushtri, polici e formacione paramilitare serbe, nën komandë politike të qartë zbrazte fshatra, digjte shtëpi, ekzekutonte civilë në gjithë Kosovën. Reçak. Krushë e Madhe. Izbicë. Mejë. Emra që sot shënojnë mungesën më shumë se vendin. Ta quash këtë gjenocid nuk është parullë, por arkitekturë provash, masakra, dëbime masive, dhunë e sistematizuar seksuale, zhdukje të personave dhe varreza masive në Serbi të mbledhura në dekada nga të mbijetuarit, hetuesit dhe gjykatat.
Opozita shqiptare atëherë si edhe sot, ka kërkuar që kjo e vërtet të fiksohet në aktin shtetëror. Që prej 2022-shit1, deputetë të Partisë Demokratike tentuan të vendosin në rend dite njohjen e “gjenocidit serb në Kosovë”, por shumica refuzoi ta çonte në debat apo votim. Në qershor të atij viti, Tritan Shehu akuzoi qeverinë se e bllokonte rezolutën2 “në kundërshtim me rregulloren e Kuvendit”, duke e lexuar gjestin si përulje ndaj Beogradit, e bërë të shiste si pragmatizëm rajonal.
Në sallë, Enkelejd Alibeaj e tha troç: “Kam kërkuar që Parlamenti të njohë genocidin serb në Kosovë… Pse ke frikë ta debatosh, ta votosh?”
Pyetja vazhdon të rrijë pezull nën dritat artificiale të sallës.
Po atë vit, shumica parlamentare refuzoi një rezolutë që njihte gjenocidin e Srebrenicës3, një akt tashmë i konfirmuar edhe nga drejtësia ndërkombëtare për ta zëvendësuar, disa javë më vonë, me një tekst tjetër të shpejtuar, të holluar, thjesht për ta shuar reagimin publik. Kjo paqëndrueshmëri e tregoi hapur se qeveria ishte më e interesuar të menaxhonte imazhin e vet përballë krimeve sesa të mbante një qëndrim koherent për to. Në retorikën e Ramës, vijë e kuqe ka qenë akuzimi i kundërshtarëve se “politizojnë” krimet, ndërsa ai paraqitet si shtetari i përgjegjshëm që ruan “paqen e brishtë”. Por zhurma morale e Ramës shoqërohet me shmangie të qëllimshme nga veprimi kur mungon ajo që vlen realisht, vota4.
Që prej vitit 2020, Kosova i ka kërkuar zyrtarisht Shqipërisë që, me rezolutë parlamentare, ts njohë gjenocidin serb në Kosovë5. Gjatë një vizite zyrtare në Tiranë, Vjosa Osmani, atëherë ushtruese e detyrës si presidente, e përsëriti publikisht kërkesën: Kuvendi i Shqipërisë ta miratojë një rezolutë që e njeh dhe dënon gjenocidin serb, si dhe të angazhohet për drejtësi dhe ndjekje penale të autorëve. Paralelisht, dega në Shqipëri e Lëvizjes Vetëvendosje i dorëzoi Kuvendit dhe institucioneve të tjera6 më 12 nëntor 20207 një projekt-rezolutë me kërkesë të adresuar të gjithë deputetëve, Presidentit, Kryeministrit, Akademisë së Shkencave, Avokates së Popullit dhe partive, duke theksuar se kjo është çështje përtej dallimeve partiake dhe kërkon unitet kombëtar. Ndër pikat kryesore: shpallja e 15 janarit si “Dita e Përkujtimit të gjenocidit ndaj shqiptarëve të Kosovës,” ngritja e një memoriali në Tiranë me protokoll shtetëror të koordinuar me autoritetet e Kosovës; ndryshime në Kodin Penal dhe përshtatje të kurrikulave shkollore mbi gjenocidin; si dhe ndërkombëtarizimi i çështjes në organizata ndërkombëtare e ndërqeveritare, meqë Kosova ende nuk është anëtare e shumë prej tyre. Megjithatë, kjo kërkesë hasi në një kryeqytet ku Kryeministri kishte investuar kapital politik në një afrim me Aleksandar Vuçiqin, fillimisht përmes “Ballkanit të Hapur” e më pas me skena të përsëritura mirëkuptimi me Beogradin, të cilat ai i arsyeton si “realizëm”.
Përkthim i thjeshtë: Nën mandatin e Kryeministrit Rama, kujtesa e gjenocidit serb në Kosovë duhet t’i hapë rrugë rehatisë politike të Beogradit.
Megjithatë faktet kanë një zakon të pakëndshëm: kthehen. Këtë vjeshtë, deputetë të opozitës paraqitën një mocion të ri “me debat të finalizuar me Rezolutë”, që kërkon njohjen zyrtare të “gjenocidit serb në Kosovë”, dënimin e mohimit, nderimin e viktimave dhe detyrimin e qeverisë të bashkëpunojë me institucionet e Kosovës për çështje në forume ndërkombëtare. Teksti8 është i pajisur me skelet juridik (Konventa për Gjenocidin, Statuti i Romës) dhe i paepur në inventarin e krimeve vrasje, dëbime, dhunë seksuale, masakrime, djegie, rrënime, zhdukje me forcë të mbi 1600 personave që ende mungojnë. Numëron masakër pas masakre, fshat pas fshati, datë pas date; dhe propozon që 15 janari, dita e Reçakut, të shënohet si ditë e përkujtimit kombëtar. Me një fjalë, tekst që e bën shmangien më të vështirë duke e bërë kujtesën precize.
Qeveria do të thotë (siç ka thënë) se një rezolutë e tillë “nuk është e dobishme.” Se komplikon dialogun rajonal. Se sjell ngërçe ligjore. Se rrezikon politizimin e dhimbjes. Por politika është vendim se rrezikun e kujt vlerëson. Të mos i japësh legjitimitet njohjes së gjenocidit serb në Kosovë, do të thotë ta mbash barrën mbi supet e të mbijetuarve dhe të një republike të vogël që u godit nga një projekt shtetëror shfarosës. Do të thotë edhe ta vendosësh qetësinë e Tiranës brenda perimetrit emocional të qeverisë së Vuçiqit në Beograd, një qeveri ku mohim-historia e rishkruar nuk janë përjashtim, por klimë.
Mbrojtësit e Ramës do të pohojnë se ai “luan ndeshjen e gjatë”, se kuadri diplomatik rreth Beogradit duhet ruajtur për hir të një procesi evropian ndërmjetësimi që është i lodhur vetë. Por Shqipëria nuk është një kamarier neutral i ndjeshmërive ballkanike, është shtet me detyrime ndaj së vërtetës. Figura retorike e kryeministrit nuk mund të zëvendësojë detyrimin e legjislativit. Kur Rama sulmon opozitën me deklarata si “thika në gjoksin e Kosovës,” kërkon të besojmë se denoncimi i raportit të Dick Marty-t apo poza e lojalesisë kombëtare ndaj Kosovës janë thelbi i punës, ndërsa një votim që vendos pozicionin moral të Shqipërisë në letër është simbolikë e tepërt. Ky përmbysim do të ishte për të qeshur, po të mos ishte kaq gërryes.
Gjuha e mocionit të sotëm është, dhe kjo ka rëndësi, më pak teatër ndjenjash e më shumë mekanikë e fortë ligji dhe kujtese. Ai “dënon fuqishëm” gjenocidin, i kërkon shtetit të “bashkërendojë” me Kosovën paraqitjen e provave dhe argumenteve juridike ndërkombëtarisht. U bën thirrje të gjitha shteteve të ndjekin penalisht autorët, sepse “nuk ka paqe pa vendosur drejtësi”. Inventaron shkatërrimin e qëllimshëm të banesave (mbi njëqind mijë ndërtesa e anekse), shkollave, qendrave shëndetësore, objekteve të trashëgimisë, njeh përmasën e dhunës seksuale deri në 20 mijë viktima dhe terrorin e dëbimeve që u hoqën njerëzve edhe letërnjoftimet, mizori administrative që zhdukte bashkë me dëbimin. I kërkon Serbisë të pranojë faktin e krimeve, të zbulojë fatin e të zhdukurve, të sjellë para drejtësisë autorët, të paguajë reparacione dhe në fund, të njohë pavarësinë e Kosovës. Kjo nuk është gjuhë spektakli, është arkitekturë politike.
Kronologjia këtu e nxjerr në pah modelin. Në vitin 2022, shumica parlamentare e Edi Ramës fillimisht refuzoi njohjen e Srebrenicës, pastaj u tërhoq drejt një teksti më të butë nën presion; po atë vit anashkaloi edhe rezolutën për gjenocidin në Kosovë, duke ironizuar këmbënguljen e opozitës. Në vitin 2024, kur Kosova kërkoi sërish zyrtarisht veprim, qeveria u kthye te e njëjta skemë: retorikë e stuhishme, inercion procedural. Në vitin 2025, ndonëse para Parlamentit u paraqit një rezolutë e dokumentuar mirë dhe gati për votim që pasqyron frymën e vendimeve të Prishtinës dhe do ta rreshtonte Tiranën me angazhimin e saj euroatlantik, koalicioni qeverisës nuk e miratoi. Zgjedhja ishte e thjeshtë; përgjigjja institucionale doli po aq e qartë: rezoluta nuk kaloi9.
Në thelb, nuk ka asgjë “radikale” në këtë mocion. Ai nuk shpik histori të re; qëndron mbi gjuhën e instrumenteve ndërkombëtare që Shqipëria i ka pranuar prej kohësh. Respekton jurisprudencën që e përkufizon gjenocidin jo si sharje, por si krim specifik vrasje, dëmtim i rëndë trupor e mendor, kushte jete të paracaktuara për shkatërrimin e një grupi të kryer me qëllim nga një grup i armatosur e i organizuar në strukturë shtetërore. Kjo rezolutë e bazon arsyetimin te logjika që arsyetoi ndërhyrjen e NATO-s: mizoritë masive nuk përballen me eufemizma diplomatike. Madje kërkon diçka modeste, por thelbësore: ta shënojë 15 janarin si ditë kombëtare kujtese për Reçakun, që kalendari publik i Shqipërisë të pranojë atë që kalendari politik e ka shmangur.
As manovrat retorike pa substancë nuk e fshijnë dot asimetrinë bazë. Kryeministri është kujdestari i një shumice që mund ta sjellë rezolutën në votim e ta miratojë, ose të mos e bëjë. Zgjedhja për të mos e kaluar përsëri përkthen një oportunizëm të vjetër ballkanik në vend të një kthjelltësie evropiane, një marrëdhënie me Beogradin që nuk duron të vërtetën dhe një stil qeverisjeje që e trajton kujtesën si mall shkëmbimi për ndikim. Të kundërtën ta sillte dhe ta miratonte do të thoshte të mos i dorëzohej “teatrit” të opozitës, por të përmbushte detyrën atje ku ka rëndësi: në ligj, në histori dhe në dinjitetin e viktimave.
Të vdekurit nuk e dinë, as nuk u bën më përshtypje, se çfarë prodhon aritmetika parlamentare e Tiranës. Të gjallët po. Ata përfshijnë të mbijetuar që kanë transportuar dëshmitë nëpër kufij e vite, familje që ende kërkojnë eshtra në tokë serbe, dhe një publik që ruan sensin moral më të shëndoshë se refleksi i klasës politike. “Keni frikë ta debatosh, ta votosh?” pyetja u bë në 2022. U bë sërish në 2025; dhe përgjigjja institucionale, fatkeqësisht, erdhi: “Jo.”
Më 16 tetor 2025, një ditë para marshimit që ai vetë e ndezi “për çlirimtarët,” marshim ku as vetë nuk mori pjesë, Edi Rama refuzoi për herë të dytë t’i japë Kuvendit votën që njeh gjenocidin serb në Kosovë, dhe kjo e zhvesh çdo alibi. Ai përdori lavdinë e UÇK-së si dekor10 për të larë një kurs që e ka nënshtruar Tiranën ndaj Beogradit të rreshtuar me Kremlinin11; e quajti realizëm atë që në thelb është heshtje ndaj krimit dhe tregti me kujtesën. Në bulevard u valëvitën vetëm flamujt kombëtarë, asnjë i BE-së, SHBA-së, Britanisë apo Kosovës dhe kjo e zbulon boshtin anti-perëndimor të spektaklit të tij. Historia është e thjeshtë: ose Shqipëria e shkruan të vërtetën në ligj dhe nderon 15 janarin si ditë kombëtare të Reçakut, duke kërkuar drejtësi, reparacione dhe të vërtetën për të zhdukurit; ose pranon që kujtesa të përdhoset si monedhë pazari. Ky nuk është debat etikete, por vijë morali. Dhe Rama e kaloi atë vijë kur zgjodhi propagandën para së vërtetës, teatrin para votës, llogarinë para dinjitetit të viktimave.
Tiranë, Mbyllni Megafonët e Turpit
Tirana është në zë. Thirrja për tubim më 17 tetor, ora 17:00, “LIRIA KA EMËR”, u përhap si një daulle e gjatë përtej kufijve, nga Kosova e Maqedonia e Veriut te mërgata e çdo cepi ku ka shqiptarë. Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, e shoqëroi jehonën me një ftesë të shkurtër
Gjenocidi serb në Kosovë, Shehu: Maxhoranca e ka bllokuar rezolutën. Sa frikë e paskan Vuçiçin këta! — SYRI TV.
Albanian Parliament rejects DP’s request for resolution on genocide in Kosovo — KOHA Ditore.
Vjosa Osmani calls on Albania to denounce Serbian crimes, President Meta: We support Kosovo’s integrity — Euro News Albania.
Vetëvendosje Tiranë i propozon Kuvendit të Shqipërisë projekt-rezolutë mbi gjenocidin serb të kryer në Kosovë (Pikat) — Lapsi.al
Rezoluta e Levizjes Vetëvendosje në Shqiperi — Facebook Post, 8 Dhjetor, 2020.
UÇK si Dekor, Drejtësia si Peng: Mozaiku i Dosjes Fatmir Sheholli
Arrestimi për ‘spiunazh’ i Fatmir Shehollit, zbulon një skemë ndikimi ku simbolika e luftës, para të padokumentuara dhe rrjete mediatike relativizojnë Beogradin dhe gërvishtin institucionet e Kosovës. — Kronika B Politikë.
Tiranë, Mbyllni Megafonët e Turpit
Drejtësia s’është flamur për selfie; është gjykim. Kosova s’pranon tutorë. Tirana të zgjedhë: mburojë për Prishtinën, apo megafon i Beogradit me grim politik dhe servilizëm. — Kronika B Politikë.